Παναγιώτης Βαλαβάνης - Συγγραφικό έργο
Βιβλία
Παναθηναϊκοί αμφορείς από την Ερέτρια. Συμβολή στην αττική αγγειογραφία του 4ου π.Χ. αι.
Αθήνα 1991. Έκδοση στη σειρά 'Βιβλιοθήκη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας' αρ. 122. Σελ. xxii + 357, πίν. 167 Με αφορμή τη δημοσίευση εννέα παναθηναϊκών αμφορέων του 363 και του 360 π.Χ. που βρέθηκαν στην Ερέτρια, γίνεται ευρεία πραγμάτευση όλων των σχετικών θεμάτων: Στο Α΄ μέρος παρουσιάζονται τα ανασκαφικά δεδομένα του ευρήματος και εκφράζονται ορισμένες σκέψεις για τον τρόπο μεταφοράς των αθηναϊκών αυτών αγγείων στην Ερέτρια Στο Β΄ μέρος, η μελέτη του σχήματος των αγγείων σε σχέση με την απόδοσή τους σε συγκεκριμένα χέρια αγγειογράφων αποδεικνύει ότι αγγειογράφος και αγγειοπλάστης στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ένα και το αυτό πρόσωπο. Η εικονογραφία της κύριας πλευράς των αγγείων εμφανίζει ενδιαφέρουσες αποδόσεις και καινοτομίες: Αρχαϊστική Αθηνά στον τύπο της Προμάχου και του Παλλαδίου, στροφή της θεάς προς τα δεξιά μετά από 200 χρόνια αριστερόστροφης στάσης, παρουσία ιπτάμενων Νικών και του αγάλματος της Ειρήνης του Κηφισόδοτου πάνω στους κιονίσκους που πλαισιώνουν την Αθηνά. Τα φαινόμενα αυτά δίνουν αφορμή για πολλές σκέψεις και νέες ερμηνευτικές προτάσεις με βάση το ιστορικό και καλλιτεχνικό πλαίσιο της εποχής που δημιουργήθηκαν. Στο Γ΄ μέρος αναλύεται η τεχνοτροπία των εννέα αγγείων με βάση τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων αγγειογράφων τους. Λεπτομερείς συγκρίσεις αγγείων της ίδιας χρονιάς, που έχουν τα ίδια εικονογραφικά θέματα οδήγησαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τον αριθμό των εργαζομένων και τον τρόπο εργασίας τους σε ένα κεραμικό εργαστήριο. Ακόμη, έρευνα και συγκρίσεις με απολύτως χρονολογημένα πρωιμότερα και μεταγενέστερα αγγεία δίνει τη δυνατότητα να ταυτιστούν οι αγγειογράφοι των παναθηναϊκών αμφορέων από την Ερέτρια με ήδη γνωστούς από τα ερυθρόμορφα αγγεία ρυθμού Κερτς (Ζ. του Pourtales, Ζ. του Μαρσύα, Ζ. των Αθηνών 12592 και Ζ. της γαμήλιας πομπής). Με το δεδομένο αυτό, ακολούθησε νέα μελέτη του συνολικού έργου των αγγειογράφων αυτών, τους αποδόθηκαν πολλά νέα αγγεία και, τέλος, με βάση την απόλυτη χρονολόγηση των παναθηναϊκών τους αμφορέων, έγινε νέα ακριβέστερη χρονολόγηση όλων των αγγείων τους. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ΗΥSPLEX. The Starting Mechanism in Ancient Stadia. A Contribution to the Ancient Greek Technology.
University of California Publications. Classical Studies no 36 (1999). Σελ. xviii + 183 εικ. 128 Mε αφορμή την απεικόνιση ύσπληγος σε παράσταση άφεσης οπλιτοδρομίας σε παναθηναϊκό αμφορέα του 344 π.Χ., γίνεται νέα, συνολική μελέτη του προβληματικού θέματος των συστημάτων άφεσης αγώνων δρόμου στα αρχαία ελληνικά στάδια. Αρχικά, και στο πλαίσιο της ιστορίας της έρευνας για το θέμα, προσεκτική μελέτη των γραπτών πηγών οδήγησε στη σαφή διάκριση και την άρση της σύγχυσης ως προς τη σημασία των λέξεων ύσπληξ και βαλβίς που υπήρχε στην Αρχαιότητα και συνεχίστηκε και στη σύγχρονη έρευνα. Κατόπιν γίνεται παράθεση των αρχιτεκτονικών δεδομένων τεσσάρων σταδίων της περιοχής Αργολιδοκορινθίας, μπροστά από τις βαλβίδες των οποίων είχαν ήδη εντοπισθεί πρόσθετες λίθινες βάσεις, προορισμένες να δέχονται κάποιο άγνωστης μορφής εμπόδιο. Στο Β΄ κεφάλαιο αναλύονται τα εικονογραφικά δεδομένα του παναθηναϊκού αμφορέα και γίνεται προσπάθεια αποκατάστασης του συστήματος και αναπαράστασης του τρόπου λειτουργίας του με βάση, εκτός από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και: α. τα νέα εικονογραφικά δεδομένα του παναθηναϊκού αμφορέα, β. τις ονομασίες μερών της ύσπληγος που αναφέρονται σε δηλιακή επιγραφή και γ. την υπόθεση ότι ο μηχανισμός της υστεροκλασικής ύσπληγος λειτουργούσε όπως οι παρόμοιοι μηχανισμοί των λιθοβόλων μηχανών (καταπελτών) της ίδιας εποχής. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου και με βάση τα προηγούμενα δεδομένα, εξετάζονται τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των αφέσεων άλλων ελλαδικών σταδίων. Επισημαίνονται νέες ενδείξεις για παρουσία ύσπληγος στην Ολυμπία και στην αθηναϊκή Αγορά και γίνεται κριτική στην αναπαράσταση της ύσπληγος του σταδίου των Δελφών. Ποικίλης μορφής δεδομένα σε μερικά μικρασιατικά στάδια οδήγησαν στην υπόθεση ύπαρξης εδώ άλλου τύπου ύσπληγος, ίσως καθολοκληρίαν φορητής, που πιθανότατα υπήρχε και στα γυμνάσια για την άσκηση των αθλητών. Κατόπιν παρουσιάζονται οι ύσπληγες μερικών σταδίων της ύστερης Ελληνιστικής περιόδου, κυρίως της Επιδαύρου, της Πριήνης και της Κω, όπου έχουν σωθεί μνημειώδη συστήματα άφεσης ενταγμένα σε μεγαλοπρεπείς πύλες - εισόδους. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Σχήμα: 24,8×31,5 εκ. Σελίδες: 448 Αποκλειστική διάθεση της αγγλικής έκδοσης | IEPA KAI AΓΩNEΣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Σχήμα: 25×31,6 εκ. Σελίδες: 380 Αποκλειστική διάθεση της αγγλικής έκδοσης για | ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑΤΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΕΤΡΟΥ ΘΕΜΕΛΗ ΕΠΙΣΤ. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Π. ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Άθλα, αθλητές και έπαθλα. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Γεννημένοι νικητές. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Περίπατοι στην Αθήνα και την Αττική. Τόποι, θεοί, μνημεία.
(1994, 4η έκδοση 2004) (Μαζί με την Ιωάννα Φωκά). Σελ. 239 μικρού σχήματος με πλούσια εικονογράφηση. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ Αρχαιολογικός οδηγός των σημαντικότερων μνημείων της Αθήνας και της υπόλοιπης Αττικής, που απευθύνεται στον μέσο αλλά φιλομαθή επισκέπτη. Το 1997 το βιβλίο μεταφράστηκε στα Αγγλικά. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οδηγός του Ιστορικού και Ναυτικού Μουσείου του Γαλαξιδιού
(σε συνεργασία με τη Ροδ. Σταθάκη (Αθήνα, 2006). Οδηγός της νέας έκθεσης του Μουσείου Γαλαξιδιού, που έγινε με την επιστημονική επιμέλεια των συγγραφέων. Υπάρχει και σε αγγλική έκδοση. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Μικρές ιστορίες του Μουσείου. Θησαυροί του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
(Αθήνα 2004, σε συνεργασία με την μουσειοπαιδαγωγό Μαρίζα Ντεκάστρο), σελ. 47. Ιδιόρρυθμος οδηγός του ΕΑΜ, που παρουσιάζει με μια σύγχρονη αισθητική τις συλλογές του μουσείου, επιλέγοντας συγκεκριμένα έργα και εντάσσοντάς τα σε επιμέρους μυθοπλασίες. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο προβάλλονται τα έργα και εντάσσονται στο ιστορικό και καλλιτεχνικό τους πλαίσιο αλλά αναπτύσσονται συγχρόνως οι σχετικές πτυχές της αρχαίας κοινωνίας και δίνονται πολλές πληροφορίες σχετικά με τη μεθοδολογία της αρχαιολογικής επιστήμης. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Χαίρε και πίει. Τα αγγεία του πότου
(Έκδοση του Κτήματος Χατζημιχάλη 1996, σε συνεργασία με τον Δ. Κουρκουμέλη). Σελ. 123 Παρουσιάζονται όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με τα αγγεία πόσεως των αρχαίων, με βάση τα τελευταία δεδομένα της έρευνας, μαζί με αρκετές κριτικές παρατηρήσεις. Μετά από μια εισαγωγή για το συμπόσιο και τα γενικά χαρακτηριστικά των αρχαίων ελληνικών, κυρίως αττικών αγγείων, γίνεται αναλυτική πραγμάτευση όλων των σχετικών με το κρασί σχημάτων. Αυτή περιλαμβάνει τη βασική περιγραφή του σχήματος και τις σχετικές πληροφορίες των αρχαίων γραπτών πηγών, την ακριβή χρήση του αγγείου, καθώς και την εξέλιξη και τις επιμέρους ιδιαιτερότητες κάθε σχήματος. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στα ποτήρια και μάλιστα στο κατεξοχήν αγγείο πόσεως οίνου, στις κύλικες. Παρουσιάζεται η στιλιστική τους εξέλιξη και γίνεται, με βάση το μέγεθος και την χωρητικότητά τους, προσπάθεια ανάπλασης του τρόπου της χρήσης τους, καθώς και διαφόρων εθίμων του συμποσίου. Τέλος, συζητούνται θέματα σχετικά με την εικονογραφία των αγγείων του πότου και τις επιγραφές που συχνά τα συνοδεύουν. Το βιβλίο έχει εκδοθεί και στα Αγγλικά. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ολυμπία και Ολυμπιακοί αγώνες
Αρχαιολογικός Οδηγός (Αθήνα 2004) σε συνεργασία με την καθ. του Παν/μίου Ιωαννίνων και πρώην έφορο Αρχαιοτήτων Ολυμπίας κα Ισμ. Τριάντη) σελ. 107. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πρόκειται για αρχαιολογικό οδηγό, που εκτός της συνήθους ύλης, περιλαμβάνει και διαφανείς σχεδιαστικές αναπαραστάσεις των σημαντικότερων μνημείων του ιερού, οι οποίες, τοποθετούμενες επάνω στις φωτογραφίες της σημερινής τους κατάστασης, δίνουν στον αναγνώστη και θεατή τη δυνατότητα να κατανοήσει την αρχική μορφή των κτηρίων. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Αρχιτεκτονική και Πολεοδομία
(1992, 5η έκδοση 2003) (Μαζί με την Ιωάννα Φωκά). Σελ. 124. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ Παρόμοια με την προηγούμενη έκδοση που αναφέρεται σε όλα τα δεδομένα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας, με ιδιαίτερο βάρος στην τυπολογία και λειτουργία των διαφόρων δημοσίων και ιδιωτικών κτισμάτων, στα υλικά και τις μεθόδους κατασκευής τους κ.λπ. Το 1999 το βιβλίο μεταφράστηκε στα Αγγλικά και το 2004 στα Γερμανικά. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Τα αγγεία και ο κόσμος τους
(1990, 6η έκδοση 2003) (Μαζί με την Ιωάννα Φωκά). Σελ. 63 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ Εικονογραφημένη και απλοποιημένη παρουσίαση της διαδικασίας παραγωγής, εμπορίου και χρήσης των αρχαίων ελληνικών και ιδιαιτέρως των αττικών αγγείων, που απευθύνεται κυρίως προς τους μαθητές αλλά και προς όλους τους φιλάρχαιους. Το βιβλίο μεταφράστηκε στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Σουηδικά και γνωρίζει ιδιαίτερη επιτυχία και στο Εξωτερικό. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά
(1993, 9η έκδοση 2008) σελ. 98, με πλούσια εικονογράφηση της Άντας Γανώση. ΑΚΡΙΤΑΣ ΠΑΙΔΙΚΑ Διήγηση της ιστορίας ενός φανταστικού τόπου στην Ελλάδα, ο οποίος αλλάζει συνεχώς μορφή και χαρακτηριστικά εξαιτίας διαδοχικών εγκαταστάσεων και καταστροφών που έχουν σχηματίσει μια τούμπα. Με τον τρόπο αυτόν παρουσιάζονται στα παιδιά οι σπουδαιότερες φάσεις της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού τόπου, από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα, μαζί με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Συγχρόνως καταβάλλεται προσπάθεια να γίνουν κατανοητές με απλό τρόπο οι βασικές αρχές και αιτίες της ιστορικής εξέλιξης, καθώς και ο τρόπος με τον οποίον η ανασκαφική διαδικασία αναπλάθει την ιστορία, ερμηνεύοντας τα αρχαιολογικά δεδομένα. Το βιβλίο συνοδεύεται με ασκήσεις και δραστηριότητες για την εμπέδωση των γνώσεων και με εκτενή βιβλιογραφία για όλα τα αναφερόμενα θέματα. Διδάσκεται συστηματικά σε πολλά δημοτικά σχολεία και έχει χρησιμοποιηθεί ως εγχειρίδιο για τη διδασκαλία των Ελληνικών σε ξένους αρχαιολόγους. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παρθενών. Ελγίνεια Μάρμαρα
(Λεύκωμα που εξέδωσε η Κτηματική Τράπεζα 1989). Σελ. 16, πίν. 30 Συγγραφή του κειμένου του λευκώματος, που περιλαμβάνει την παρουσίαση 30 πινάκων με έργα των Stuart και Revett από την αρχιτεκτονική και τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνος. Γίνεται εκτενής εισαγωγή για το μνημείο, τις ιστορικές συνθήκες που το δημιούργησαν, τη διαδικασία ανοικοδόμησης και τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά, καθώς και τον γλυπτό του διάκοσμο. Περιγράφονται επίσης οι περιπέτειες του Παρθενώνος από την περάτωσή του μέχρι τα χρόνια της απελευθέρωσης, καθώς και το πρόγραμμα και οι στόχοι του σημερινού αναστηλωτικού προγράμματος. Ακόμη γίνεται εκτενής αναφορά στο έργο των δύο Άγγλων καλλιτεχνών, στις συνθήκες και τα αποτελέσματα της διαρπαγής του Έλγιν, ενώ συνοψίζονται και τα κυριότερα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς για τον επαναπατρισμό των μαρμάρων. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Corpus Vasorum Antiquorum. Ελλάς 7. Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνος
Αθήναι, Ακαδημία Αθηνών 2001. Σελ. 86, εικ. 59, πίν. 44. Στο βιβλίο δημοσιεύονται 70 μελανόμορφα, ερυθρόμορφα, λευκού βάθους και πλαστικά αγγεία που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Μαραθώνος, κατά τον τύπο και τη μορφή που έχει επιβληθεί διεθνώς στη σειρά. Η μελέτη περιλαμβάνει κυρίως αγγεία αλλά και όστρακα που ανήκουν σε όλα σχεδόν τα σχήματα και καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής της αττικής αγγειογραφίας, από τα πρωιμότερα μελανόμορφα του τέλους του 7ου π.Χ. αι. έως τα υστεροκλασικά ερυθρόμορφα του α΄ μισού του 4ου. Τα περισσότερα από τα αγγεία προέρχονται από τις ανασκαφές στα νεκροταφεία της Τετραπόλεως του Μαραθώνος, καθώς και από τις περιοχές της Νέας Μάκρης και του Αγίου Ανδρέα. Μερικά έχουν βρεθεί και στο σπήλαιο του Πανός. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ |