Μονογραφίες

Βαγγέλης Δ. Καραμανωλάκης, Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς- Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ 42, Αθήνα 2006.

Το βιβλίο εξετάζει τη διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από την έναρξη λειτουργίας του (1837) έως και το Μεσοπόλεμο. Αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο της πανεπιστημιακής ιστορίας στη δημιουργία της εθνικής ιστοριογραφίας και ιδιαίτερα στη συγκρότησή της ιστορικής επιστήμης. Η αξιοσημείωτη συμβολή του Πανεπιστημίου συνδέεται με τη σημαίνουσα θέση του, καθώς για έναν περίπου αιώνα αποτέλεσε τον μοναδικό οργανωμένο θεσμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ο οποίος παρήγε ιστορική γνώση, κατάρτιζε τους φοιτητές και προετοίμαζε τους αποφοίτους του για τη διάχυση αυτής της γνώσης, μέσω κυρίως του σχολικού δικτύου, στο ελληνικό βασίλειο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ανάδειξη του εθνικού σε βασική κανονιστική αρχή, στο ιστορικά ορθό, αποτέλεσε το στοιχείο που σε μεγάλο βαθμό κυριάρχησε στον επιστημονικό-ιστορικό λόγο, συνδέοντάς τον άρρηκτα με την πολιτική. Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου αναδείχθηκαν σε υπερασπιστές της πολιτικής οντότητας του έθνους μέσω της προβολής της μοναδικής πολιτιστικής του ταυτότητας, η οποία κατά μείζονα λόγο διαμορφώθηκε ιστορικά. Ο κοινός στόχος ήταν η δράση, η εκπλήρωση των εθνικών ιδεωδών, στόχος ο οποίος δεχόταν διαφορετικές κάθε φορά ερμηνείες ανάλογα με τη συγκυρία. Η ισχυροποίηση της κομμουνιστικής σκέψης και δράσης από τη δεκαετία του 1920 αποτέλεσε τη σημαντικότερη ρήξη σε αυτό το consensus, δημιουργώντας νέους όρους σύγκρουσης των ιδεών αλλά και των πολιτικών σε ένα Πανεπιστήμιο που μετασχηματιζόταν στο διάβα του χρόνου.

Vangelis D. Karamanolakis, The formation of historical Science and history teaching at the University of Athens (1837-1932), Athens 2006

Κώστας Γαβρόγλου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Χάιδω Μπάρκουλα, To Πανεπιστήμιο Αθηνών και η ιστορία του (1837-1937), Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014

Η πολύπλευρη και πολυσύνθετη παρουσία του Πανεπιστημίου Αθηνών τον πρώτο αιώνα ζωής του αποτελεί το αντικείμενο του τόμου, ο οποίος επιχειρεί μια συνθετική αφήγηση και μελέτη της ιστορίας του ιδρύματος από τη δεκαετία του 1830 έως και τον Μεσοπόλεμο. Η αφήγηση αποσκοπεί στην περιγραφή των σημαντικότερων σταθμών της ιστορικής διαδρομής του ιδρύματος, καθώς και στον αναστοχασμό γύρω από τη συμβολή του στην εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, σε ένα συνεχή διάλογο με προηγούμενες αλλά και σύγχρονες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις. Εξετάζεται το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας, η διαχείριση των οικονομικών, η διδακτική και επιστημονική παρουσία του πανεπιστημίου, καθώς και η συμβολή του διδακτικού προσωπικού και του φοιτητικού σώματος. Παράλληλα τίθενται και μια σειρά από νέα ερευνητικά ερωτήματα και επιχειρείται μια πρώτη συσχέτισή τους με πλευρές της ιστορίας του ιδρύματος που δεν έχουν μελετηθεί (οικονομική αυτοτέλεια, συμβολή εργαστηρίων, μουσείων και κλινικών κ.ά.), με το πλήθος των ευθυνών και αρμοδιοτήτων που το πανεπιστήμιο ανέλαβε με την πάροδο του χρόνου καλύπτοντας κοινωνικά αιτούμενα και, τέλος, με τον ιδεολογικό του ρόλο. Κεντρικοί άξονες που διατρέχουν την αφήγηση είναι η σχέση του ιδρύματος με την πολιτική εξουσία, η θέση του στο πλαίσιο των αλυτρωτικών κινήσεων και των πολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων, ο ρόλος του στη διαμόρφωση της έννοιας και πρακτικής της επιστήμης, καθώς και στη στελέχωση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Τελικό ζητούμενοείναι η ανάδειξη της πολύπλευρης φυσιογνωμίας του ιδρύματος, μιας φυσιογνωμίας που αναπροσαρμόστηκε μέσα στον χρόνο με βάση την πολιτική και κοινωνική συγκυρία, αλλά και το συμβολικό κύρος που η ελληνική κοινωνία απέδωσε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Kostas Gavroglou, Vangelis Karamanolakis, Chado Barkoula, The University of Athens and its history (1837-1937) , Irakleion 2014

Επιστημονική επιμέλεια συλλογικών τόμων

Βαγγέλης Καραμανωλάκης (επιμ.), «Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974» στη σειρά Εξι στιγμές του εικοστού αιώνα, Αθήνα, Τα ΝΕΑ/Ιστορία, 2010.

Στον τόμο παρουσιάζεται σε γενικές γραμμές η ιστοριογραφική συζήτηση γύρω από την επταετία και προσκομίζονται νέα στοιχεία για τις πολύπλοκες διαδρομές, τις συναινέσεις, τις συνέχειες αλλά και τις ασυνέχειες που οδήγησαν στην επιβολή και διατήρηση του δικτατορικού καθεστώτος. Παράλληλα διερευνάται η ανάπτυξη ενός πολύμορφου και πολυεπίπεδου αντιστασιακού κινήματος ιδίως κατά την ύστερη φάση της στρατιωτικής δικτατορίας

Vangelis Karamanolakis (ed.), «The military dictatorship 1967-1974», in Six moments of the 20^th century, Athens 2010

Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Ευδοκία Ολυμπίτου, Ιωάννα Παπαθανασίου (επιμ.), Η ελληνική νεολαία στον 20ό αιώνα. Πολιτικές διαδρομές, κοινωνικές πρακτικές και πολιτιστικές εκφράσεις, Αθήνα, Θεμέλιο-ΑΣΚΙ-Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, 2010.

O τόμος αποτελεί μια ακτινογραφία της πολιτικής και πολιτισμικής Ελλάδας μέσα από τις συμπεριφορές και της δράσεις της κάθε φορά νεολαίας. Οι επαγγελματίες επαναστάτες, οι ΕΠΟΝΙΤΕΣ, οι νεανικές συλλογικότητες της Αντίστασης, οι Λαμπράκηδες, οι θρησκευτικές νεολαίες, ο προσκοπισμός, οι ομαδώσεις του ποδοσφαίρου, οι πανκ αποτελούν ορισμένες από τις συσσωματώσεις και τα πρόσωπα των νέων που μελετώνται, στο πλαίσιο της ανάδειξης της παρουσίας της νέας γενιάς στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα στην Ελλάδα.

Vangelis Karamanolakis, Evdokia Olympitou, Ioanna Papathanassiou (ed.), Greek youth in the 20^th century. Political pathways, social practices and cultural expressions, Αthens 2010

Κώστας Μπουραζέλης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Στυλιανός Κατάκης (επιμ.), Η μνήμη της κοινότητας και η διαχείρισή της. Μελέτες από μια ημερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Τίτου Παπαμαστοράκη, Αθήνα, Ιστορήματα 2. Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα, 2011, 364 σ.

O συλλογικός τόμος είναι αφιερωμένος σε ζητήματα συγκρότησης, συντήρησης, αξιοποίησης και μεταβίβασης της συλλογικής μνήμης, στον ελληνικό χώρο, σε μια διαχρονική οπτική που εκκινεί από την προανακτορική Κρήτη και φτάνει έως τη συγχρονία. Τα νεκροταφεία, τα έργα τέχνης, οι επιτάφιοι λόγοι, οι εορταστικές εκδηλώσεις, οι τελετές, τα αρχεία και τα μουσεία συνιστούν παραδείγματα μέσα από τα οποία ανιχνεύονται διαφορετικές πλευρές της διαχείρισης της μνήμης, αναδεικνύοντας τη σύνδεσή της με την ιστορική συγκυρία και τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Kostas Buraselis, Vangelis Karamanolakis, Stylianos Katakis (eds.), Negotiating Community Memory. Studies presented at a colloquium in memory of Titos Papamastorakis, Athens 2011