Eλληνικός Xώρος και Πρώιμοι Σλάβοι-Bούλγαροι-Σέρβοι (6ος-15ος αι.). Aναλυτική Bιβλιογραφία, Αθήνα 1992 (σε συνεργασία με τη Θεώνη Μπαζαίου-Barabas)

Η θέση της γυναίκας στη βυζαντινή κοινωνία, Αθήνα 1993

Woman’s position in the byzantine society, Athens 1993

Κατερίνα Νικολάου (επιμ.), Τάσεις του ορθόδοξου μοναχισμού 9ος-20ός αιώνες. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου που διοργανώθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος «Οι δρόμοι του ορθόδοξου μοναχισμού: Πορευθέντες μάθετε». Θεσσαλονίκη, 28 Σεπτεμβρίου - 2 Οκτωβρίου 1994 (Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / Eθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Tο Βυζάντιο σήμερα 1), Αθήνα 1996.

Katerina Nikolaou (ed.), Trends in Orthodox Monasticism 9th–20th Centuries. Proceedings of the International Symposium Organised within the Programme «The Routes of Orthodox Monasticism: Go ye and learn (Institute for Byzantine Research / National Hellenic Research Foundation. Byzantium Today 1), Athens 1996.

Κατερίνα Νικολάου (επιμ.), Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειος 12ος-17ος αιώνες. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου στη Μνήμη Δ.Α. Ζακυθηνού. Αθήνα, 14-15 Ιανουαρίου 1994 (Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / Eθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Tο Βυζάντιο σήμερα 2), Aθήνα 1998.

Katerina Nikolaou (ed.), The Balkans and the East Mediterranean (12th-17th Centuries). Proceedings of the International Symposium Organised in Athens (January 1994) (Institute for Byzantine Research / National Hellenic Research Foundation. Byzantium Today 2), Athens 1998.

Κατερίνα Νικολάου (επιμ.), O Μανουήλ Πανσέληνος και η εποχή του (Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Tο Βυζάντιο σήμερα 3), Αθήνα 1999.

Katerina Nikolaou (ed.), Manuel Panselinos and His Age (Institute for Byzantine Research / National Hellenic Research Foundation. Byzantium Today 3), Athens 1999.

Βυζαντινά βασιλικά συνοικέσια «μετ’ ἀλλοφύλων καὶ ἀλλογλώσσων» (7ος-11ος αι.), Αθήνα 2000

Κατερίνα Νικολάου (επιμ.), Ανοχή και καταστολή στους Μέσους Χρόνους. Μνήμη Λένου Μαυρομμάτη (Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Διεθνή Συμπόσια 10), Αθήνα 2002.

Katerina Nikolaou (ed.), Toleration and Repression in the Middle Ages. In Memory of Lenos Mavrommatis (Institute for Byzantine Research / National Hellenic Research Foundation. International Symposium 10), Athens 2002.

Η γυναίκα στη μέση βυζαντινή εποχή. Κοινωνικά πρότυπα και καθημερινός βίος στα αγιολογικά κείμενα, Αθήνα 2005

Kατερίνα Νικολάου - Κώστας Τσικνάκης (επιμ.), Βυζάντιο και Βούλγαροι (1018-1185), Αθήνα 2008

Katerina Nikolaou - Kostas Tsiknakis (ed.), Byzantium and the Bulgarians (1018-1185), Athens 2008

Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Κατερίνα Νικολάου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης (επιμ.), Έλλην, Ρωμηός, Γραικός: Συλλογικοί προσδιορισμοί και ταυτότητες, Ιστορήματα, 7, Αθήνα: Εκδόσεις Ευρασία, 2018, σελ. 686.

Olga Katsiardi-Hering, Anastasia Papadia-Lala, Katerina Nikolaou, Vangelis Karamanolakis (eds.), Hellene, Romios, Greek: Collective Identifications and Identities, Historimata,7, Athens: Evrasia, 2018, p. 686.

Judith Herrin, Τι είναι το Βυζάντιο (Κατερίνα Νικολάου επιστημονική επιμέλεια - μτφρ. Χριστιάννα Σαμαρά), Αθήνα 2020.

Οι Βυζαντινές και ο πόλεμος. Ιστορίες γυναικών σε πολέμους του Βυζαντίου (6ος-11ος αι.) Δεύτερη έκδοση βελτιωμένη και επαυξημένη, Αθήνα 2021.

Katerina Nikolaou, Byzantine women and war. Women’s tales in Byzantine wars (sixth - eleventh centuries), Athens 2021.

Ο πόλεμος είναι το τελευταίο κυριολεκτικά σημείο, στο οποίο θα ανέμενε κανείς να συναντήσει τη γυναίκα σε μια ανδροκρατούμενη, γεμάτη στερεότυπα κοινωνία όπως αυτή του Βυζαντίου. Ωστόσο, η σχέση των γυναικών με το σύνθετο φαινόμενο του πολέμου ήταν στενή, και οι βυζαντινοί συγγραφείς ανέδειξαν τις ένοπλες συρράξεις ως υπόθεση τόσο ανδρική όσο και γυναικεία.

Οι Βυζαντινές δεν αποτέλεσαν ποτέ μάχιμο τμήμα των εκστρατευτικών σωμάτων, δεν γυμνάστηκαν κατάλληλα, δεν οπλίστηκαν από το συμβατικό οπλοστάσιο της εποχής τους και δεν βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή. Συνόδευσαν όμως τους συζύγους τους στην εκστρατεία όποτε κρίθηκε απαραίτητο, συνέδραμαν δυναμικά στο έργο αξιωματούχων και στρατιωτών ή τροποποίησαν επιτελικούς σχεδιασμούς. Υπερασπίστηκαν τις πόλεις ή τα κάστρα τους επιδεικνύοντας εξαιρετικά προσόντα και δεξιότητες και ως λεία των νικητών υπέστησαν τα δεινά επακόλουθα της ήττας. Στα μετόπισθεν ανέλαβαν υπέρμετρες ευθύνες μένοντας εκτεθειμένες σε ποικίλους κινδύνους.

Τα έμφυλα χαρακτηριστικά τους προβλήθηκαν άλλοτε με θετικό και άλλοτε με αρνητικό πρόσημο εκ μέρους των συγχρόνων τους, οι οποίοι σε αρκετές ιστορίες πολέμου ανέδειξαν τον έρωτα ως ρυθμιστή των εξελίξεων.

Όταν οι Βυζαντινοί γνώρισαν τις γυναίκες των αντιπάλων τους είτε ως μάχιμες στα στρατόπεδα είτε ως επικεφαλής των κρατών τους αναμετρήθηκαν ή συμμάχησαν μαζί τους. Εκείνοι που κατέγραψαν αυτές τις «συναντήσεις» δεν μπόρεσαν να κρύψουν την έκπληξή τους και επέτρεψαν να διαφανεί η απαρέσκειά τους.

Παρόλο που ιστορικοί και χρονογράφοι της εποχής δεν τοποθέτησαν πάντοτε τις Βυζαντινές εκεί όπου έδρασαν και συχνά αποσιώπησαν την παρουσία τους, αποδεικνύεται ότι οι γυναίκες εμπλέκονταν σχεδόν σε όλες τις εκφάνσεις του πολέμου, στο μέτρο που αναλογούσε στο φύλο τους και όπως συνέβαινε σε κάθε τομέα δραστηριότητας στις μεσαιωνικές κοινωνίες.

Ἰατρικὴ θεραπεία ἔστι μέν που καὶ σώματος, ἔστι δ’ ἄρα καὶ ψυχῆς. Όψεις της Ιατρικής στο Βυζάντιο. ΗΜΕΡΙΔΑ (14 Δεκεμβρίου 2018, Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών), Κατερίνα Νικολάου – Κατερίνα Γαρδίκα (επιμ.), σειρά: e-ιστορήματα 2, Αθήνα: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Δίκτυο για την Ιστορία της Υγείας και το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, 2021, σελ. 139, e-book, ISBN: 978-960-466-241-8, Τυπώθηκε στο Ε.Κ.Π.Α., Σταδίου 5, 10562 Αθήνα.

Έρωτας και πολιτική στο Βυζάντιο. Επτά ιστορίες, Αθήνα 2021.

Love and politics in Byzantium. Seven stories, Athens 2021.

Επτά ερωτικές ιστορίες ή επτά ιστορίες έρωτα με άμεσες και έμμεσες, βραχυχρόνιες αλλά και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην πορεία του Βυζαντίου. Σε καθεμία από αυτές οι πρωταγωνιστές, αυτοκράτορες ή ανώτατοι αξιωματούχοι (Θεοδόσιος Β΄, μάγιστρος Παυλίνος, Ιουστινιανός, Ηράκλειος, Κωνσταντίνος ΣΤ΄, Λέων Δ΄, Μιχαήλ Δ΄, Ρωμανός Δ Διογένης) και αυγούστες (Αθηναΐς-Ευδοκία, Θεοδώρα, Μαρτίνα, Θεοδότη, Ζωή Ζαούτζη, Ζωή Πορφυρογέννητη, Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα) έδρασαν επηρεασμένοι από αισθήματα αγάπης και συναισθήματα που πυροδότησαν οι ερωτικοί σύντροφοί τους. Σημαντικοί τομείς του κράτους, όπως η διοίκηση και η νομοθεσία, αλλά και θεσμοί, με προεξάρχοντα τον αυτοκρατορικό, δέχθηκαν τις συνέπειες επιλογών των διοικούντων.

Σε όσα εξιστορούνται και αναλύονται με αφορμή έρωτες, γάμους και διαζύγια στο περιβάλλον του Ιερού Παλατίου είναι εναργής η συμβολή αποφάσεων για θέματα προσωπικού χαρακτήρα των ηγετικών μορφών στην εξέλιξη της αυτοκρατορίας.

Οι συντελεστές της φυσιογνωμίας και της ιστορίας του Βυζαντίου, δηλαδή οι πολιτειακές ρωμαϊκές καταβολές του, το πνεύμα της ελληνικής και ελληνιστικής αρχαιότητας, σε συνδυασμό με τη νέα θρησκεία, τον χριστιανισμό, συγκρότησαν ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο, έως τα τέλη του ενδέκατου αιώνα, η άνοδος στον θρόνο δεν ήταν μόνον αποτέλεσμα πολιτικών σχεδιασμών και δυναστικών γαμήλιων στρατηγικών. Για τους μονάρχες και των δύο φύλων υπήρχε περιθώριο έκφρασης προτιμήσεων και ευαισθησιών αναφορικά με τους συντρόφους τους και επακόλουθα των πράξεών τους εισέφεραν ουσιωδώς στη διαμόρφωση χαρακτηριστικών της αυτοκρατορίας.

Τα ερωτικά αισθήματα και συναισθήματά τους επέδρασαν σε πολιτειακούς θεσμούς, όπως την «κληρονομική» διαδοχή και τη γυναικεία εξουσία, στις πολιτικές εξελίξεις, στις θρησκευτικές και εκκλησιαστικές κατευθύνσεις, οδήγησαν σε νομοθετικές παρεμβάσεις, και προκάλεσαν ανατροπές πολιτικών ομάδων και συσχετισμών, έως και ανασχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής του κράτους.